In primo matutine - Ad missam in auroram
Auteur: Dhr. Jean-Pierre Exter
Op
het ogenblik dat de dag twijfelt tussen licht en duisternis wordt op Kerstdag een mis gevierd die een beetje in de
vergetelheid is geraakt. Deze mis werd of wordt de mis van de herders of vroegmis genoemd, in het Gregoriaans-Latijn
kreeg ze de naam Ad missam in aurora. Met Kerstmis zijn er vier missen: in de vooravond, om middernacht en
de vroegmis en de hoogmis op 25 december zelf, elk met hun eigen liturgische boodschap.
De vroegmis, de derde van de vier missen, heeft ook haar boodschap: Christus is voor ons het groeiend licht, zoals gezongen in de Introitus Lux fulgebit hodie super nos: vandaag zal over ons een Licht schijnen. Zeer poëtisch en gewild in de toekomstige tijd genoteerd want die Introitus wordt gezongen op het ogenblik dat het nog donker is. Zo krijgt de eerste zin van de Introitus een dubbele betekenis.
De vroegmis, en ook op andere dagen dan Kerstmis, is de eerste mis na de priemen, dit is tussen zes en zeven uur 's morgens. Bij ons staat op 25 december de zon op omstreeks kwart voor negen, in Rome rond half acht en in Jerusalem rond half zeven. In oude handschriften staat ongeveer het tijdstip van die mis en samengevat komt het op het volgende neer: bij het vroegste ochtendgloren zoals bijvoorbeeld in de codex Bamberg IN PRIMO MATUTINE: In de vroege morgen. In Einsiedeln en in het Cantatorium van Sankt Gallen werd eenzelfde titel genoteerd.
Het ontstaan van die mis is eeuwenoud. Reeds in de zesde eeuw ging de paus de middernachtmis voor in de kerk van Santa Maria Maggiore. Na de mis, op zijn terugweg naar de Sint-Pieterskerk ging hij nog een mis voor op de Palatijnheuvel in een kerk ter ere van de heilige Anastasia. Er was daar een kleine Griekse gemeenschap waar de Heilige Anastasia werd vereerd. Zij was een Griekse martelares uit de derde eeuw, gefolterd en gedood tijdens de regeerperiode van keizer Diocletianus.
In Jerusalem was er in de zesde eeuw reeds een vroegmis rond half zeven om de geboorte van Christus te vieren. Naar analogie met de mis van Jerusalem werd de mis voor de Heilige Anastasia stilaan verdrongen ten voordele van de mis Lux fulgebit. Toch is de heilige Anastasia niet vergeten al is er van haar mis niet veel meer te bespeuren. In De Druivelaar bijvoorbeeld staat zij nog altijd op 25 december vermeld. Anastasis heeft in het Grieks een aantal betekenissen, een ervan is opwekking, toepasselijk voor 25 december.
Kersttijd 2018
Onze commentatoren: